Hoe zullen de westerse sancties Rusland treffen?

De Verenigde Staten en hun bondgenoten coördineren nieuwe sancties tegen Rusland nadat Moskou twee regio's in Oost-Oekraïne als onafhankelijk heeft erkend, aldus functionarissen. Er zijn details bekend geworden over de stappen die de Verenigde Staten, de Europese Unie, Groot-Brittannië en andere westerse mogendheden hebben genomen of gepland. Hieronder volgen details over de tot nu toe voorgestelde beperkingen en welke andere sancties tegen Rusland zouden kunnen worden genomen.

Banken en financiële bedrijven

Groot-Brittannië kondigde sancties aan tegen vijf banken - Bank Rossiya, Black Sea Bank, Genbank, IS Bank en Promsvyazbank - allemaal kleinere kredietverstrekkers, waarbij alleen Promsvyazbank op de lijst van systematisch belangrijke kredietverstrekkers van de centrale bank staat. Bank Rossiya staat al sinds 2014 onder Amerikaanse sancties vanwege haar nauwe banden met functionarissen van het Kremlin. De Europese Unie heeft ermee ingestemd banken die betrokken zijn bij de financiering van separatistische activiteiten in Oost-Oekraïne op een zwarte lijst te zetten.

Hoewel Washington nog niet heeft aangekondigd welke maatregelen het precies wil nemen, hebben bronnen gezegd dat de regering van president Joe Biden ingrijpende maatregelen heeft voorbereid om de Russische economie te schaden, waardoor de "correspondentbankrelaties" tussen Russische banken en Amerikaanse banken, die internationale betalingen mogelijk maken, zouden worden verbroken.

Washington zal ook zijn krachtigste sanctie-instrument inzetten tegen bepaalde Russische personen en bedrijven door hen op de Specially Designated Nationals lijst te plaatsen, waardoor ze effectief uit het Amerikaanse banksysteem worden geschopt, hun handel met Amerikanen wordt verboden en hun activa in de VS worden bevroren.

Bronnen die bekend zijn met de geplande maatregelen zeggen dat VTB Bank, Sberbank, VEB, en Gazprombank mogelijke doelwitten zijn. Het is onduidelijk of Russische banken aan de lijst van "Specially Designated Nationals" zullen worden toegevoegd, maar beide soorten sancties zouden Rusland hard kunnen treffen en het moeilijk maken om transacties in Amerikaanse dollars te verrichten.

De grote Russische banken zijn sterk geïntegreerd in het mondiale financiële systeem, wat betekent dat sancties tot ver buiten de landsgrenzen voelbaar zouden kunnen zijn. Uit gegevens van de Bank of International Settlements (BIS) blijkt dat Europese kredietverleners het leeuwendeel in handen hebben van de bijna 30 miljard dollar aan buitenlandse banken die een positie hebben in Rusland.

Volgens gegevens van de Russische centrale bank bedroegen de totale buitenlandse activa en passiva van Russische banken respectievelijk $200,6 miljard en $134,5 miljard, waarbij het dollaraandeel van de VS ongeveer 53% van beide bedroeg, een daling ten opzichte van de 76-81% van twee decennia geleden.

Staatsschuld en kapitaalmarkten

Het pakket maatregelen van de EU zal "gericht zijn op het vermogen van de Russische staat en regering om toegang te krijgen tot de kapitaal- en financiële markten en diensten van de EU, teneinde de financiering van escalatoir en agressief beleid te beperken", aldus een verklaring van het blok. Het zal EU-investeerders verbieden in Russische staatsobligaties te handelen.

Groot-Brittannië heeft vorige week gedreigd Russische bedrijven te beletten kapitaal aan te trekken in Londen, het financiële centrum van Europa voor dergelijke transacties, maar heeft daar in zijn aankondigingen van dinsdag van afgezien. Zelfs vóór de laatste gebeurtenissen was de toegang tot Russische obligaties steeds beperkter geworden.

Door de Amerikaanse sancties die in 2015 werden opgelegd, kwamen toekomstige Russische dollarobligaties voor veel beleggers en belangrijke indexen niet meer in aanmerking. In april 2021 verbood Biden Amerikaanse beleggers om nieuwe Russische roebelobligaties te kopen vanwege beschuldigingen van Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen.

Door de beperkingen is de buitenlandse schuld van Rusland sinds begin 2014 met 33% gedaald - van 733 miljard dollar tot 489 miljard dollar in het derde kwartaal van 2021. Een lagere schuld verbetert de balans van een land aan de oppervlakte, maar ontneemt het land financieringsbronnen die zouden kunnen bijdragen aan economische groei en ontwikkeling.

Personen

Het sanctioneren van personen via het bevriezen van tegoeden en reisverboden is een veelgebruikt instrument en de Verenigde Staten, de EU en Groot-Brittannië hebben dergelijke sancties al ingesteld tegen een aantal Russische personen. De EU heeft maandag sancties ingesteld tegen vijf personen die betrokken waren bij de Russische parlementsverkiezingen op de geannexeerde Krim in september 2021.

Dinsdag zei het blok dat het alle wetgevers in het lagerhuis van het Russische parlement die voor de erkenning van de afgescheiden regio's hebben gestemd, op een zwarte lijst zou zetten, hun tegoeden in de EU zou bevriezen en hen zou verbieden naar het blok te reizen.

Ondertussen heeft Groot-Brittannië sancties opgelegd aan drie mannen, Gennady Timchenko en de miljardairs Igor en Boris Rotenberg - allen bondgenoten van president Vladimir Poetin uit Sint-Petersburg wier persoonlijke fortuin sterk is gegroeid na Poetins opkomst tot het presidentschap. Alle drie de mannen zijn reeds door de Verenigde Staten gesanctioneerd.

Gedetailleerde maatregelen van Washington moeten nog komen. Hoewel de Verenigde Staten in het verleden de Specially Designated Nationals-benaming hebben gebruikt om oligarchen te straffen die als "slechte actoren" werden beschouwd, zijn ze de afgelopen jaren voorzichtiger geworden nadat de sancties van 2018 tegen de eigenaar van Rusal de aluminiumprijzen de hoogte in hadden gejaagd en Washington dwongen om terug te krabbelen.

Een wetsvoorstel dat in januari door de Democraten van de Amerikaanse Senaat werd ingediend, beoogde ingrijpende sancties tegen de hoogste Russische regerings- en militaire functionarissen, waaronder Poetin, en president Biden heeft gezegd dat hij bereid is persoonlijke sancties tegen de Russische president te overwegen. Moskou heeft gezegd dat sancties tegen Poetin zelf de Russische president niet persoonlijk zouden schaden, maar "politiek destructief" zouden zijn.

Energiebedrijven en Nord Stream 2

De Verenigde Staten en de EU hebben al sancties ingesteld tegen de Russische energie- en defensiesector, waarbij het staatsgasbedrijf Gazprom, zijn olietak Gazpromneft en de olieproducenten Lukoil, Rosneft en Surgutneftegaz te maken krijgen met verschillende soorten beperkingen op export/import en het aangaan van schulden. De sancties zouden kunnen worden verruimd en verdiept, waarbij een mogelijke optie is om bedrijven te verhinderen in Amerikaanse dollars af te rekenen.

Nord Stream 2, een onlangs voltooide pijpleiding van Rusland naar Duitsland, wachtte op wettelijke goedkeuring door de EU- en Duitse autoriteiten voordat Berlijn de certificering in de ijskast zette. De afhankelijkheid van Europa van Russische energieleveranties verzwakt de hand van het Westen wanneer het sancties in deze sector overweegt.

Beperking van elektronische chips

Het Witte Huis heeft de Amerikaanse chipindustrie gezegd klaar te staan voor nieuwe beperkingen op de export naar Rusland als Moskou Oekraïne aanvalt, inclusief het mogelijk blokkeren van Ruslands toegang tot de wereldwijde elektronicavoorraden. Soortgelijke maatregelen werden genomen tijdens de Koude Oorlog, toen technologische sancties de Sovjet-Unie technologisch op een achterstand hielden en de economische groei afremden.

SWIFT uitschakelen

Een van de zwaarste maatregelen zou zijn om het Russische financiële systeem los te koppelen van SWIFT, dat internationale financiële transfers regelt en door meer dan 11.000 financiële instellingen in meer dan 200 landen wordt gebruikt.

In 2012 verbrak SWIFT de verbinding met Iraanse banken toen de internationale sancties tegen Teheran vanwege zijn nucleaire programma werden aangescherpt. Iran verloor de helft van zijn inkomsten uit olie-export en 30% van zijn buitenlandse handel, aldus de denktank Carnegie Moscow Center.

Van de westerse landen zouden de Verenigde Staten en Duitsland het meest te verliezen hebben bij een dergelijke maatregel, omdat hun banken het vaakst SWIFT gebruiken met Russische banken. In 2014, toen Moskou de Krim annexeerde, gingen er stemmen op om de toegang van Rusland tot SWIFT te beperken, wat Moskou ertoe aanzette een alternatief berichtensysteem, SPFS, te ontwikkelen.

Het aantal berichten dat via SPFS werd verstuurd, bedroeg in 2020 ongeveer een vijfde van het Russische binnenlandse verkeer, volgens de centrale bank, die ernaar streeft dit te verhogen tot 30% in 2023. SPFS heeft echter moeite gehad om zich een plaats te veroveren in het internationale verkeer.