Balenciaga, de mode-ingenieur

Van de opening van Cristóbal Balenciaga's eerste atelier in San Sebastián tot Parijs. Ontdek het werk en de nalatenschap van de ontwerper uit Guipuzcoa.

Balenciaga, de mode-ingenieur
Balenciaga aan het werk in zijn atelier. Parijs, 1968. Foto: Henri Cartier-Bresson / Magnum Foto's

Bekend als "De Meester" van de haute couture, Cristóbal Balenciaga was een van de meest innovatieve en invloedrijke ontwerpers van de vorige eeuw. Zijn exquise vakmanschap en baanbrekend gebruik van zijn stoffen revolutioneerde het vrouwelijke silhouet en zette de toon voor de moderne mode.

Er is geen meer gerespecteerde en mysterieuze figuur in de geschiedenis van de mode dan Balenciaga. Hij kleedde de meest gerenommeerde vrouwen van die tijd en werd vereerd door veel van zijn illustere tijdgenoten, waaronder Christian Dior en Coco Chanel.

Het begin van succes

Geboren op 21 januari 1895 in het kleine kustplaatsje Guetaria, was Cristobal Balenciaga het vijfde kind van een visser en een naaister. Zijn nederige jeugd werd gekenmerkt door de vroege dood van zijn vader op zee en het goede werk van zijn moeder. Als kind werd hij vaak gezien in de Engelse kleermakerijen van San Sebastian, geobsedeerd door het leren van de details van de snit en de constructie van de pakken.

In die tijd waren de oevers van de Golf van Biskaje de favoriete plek om de zomermaanden door te brengen van het Europese koningshuis en de high society. Zo werd de markiezin van Casa Torres VII, grootmoeder van de toekomstige koningin Fabiola van België, die in Guetaria zomerde, zijn beschermvrouw. Balenciaga was slechts dertien jaar oud. In 1917, op 22-jarige leeftijd, telde Balenciaga reeds onder zijn klanten de meest invloedrijke Spaanse dames, zoals Koningin Maria Cristina en de Infanta Isabel Alfonsa.

Toen de Spaanse Burgeroorlog uitbrak, was de couturier gedwongen zijn winkels te sluiten en verhuisde hij naar Parijs, waar hij 31 jaar lang het meest exclusieve en dure atelier van Parijs runde. Drie vruchtbare decennia waarin Balenciaga nieuwe volumes uitvond. Schepper van de tonneau-lijn, of ton (1946), de meloenmouwen en ballonrokken (1950), ontwierp de tuniekjurk (1955), de zakjurk (1957), de babypop, en jurken "Queue de Paon" (1958), zijn collecties maakten van hem de meester der meesters en is dat de ateliers van zijn modehuis ontwerpers als Oscar de la Renta, André Courrèges, Hubert de Givenchy en Emanuel Ungaro voortbrachten.

Evenzo leverde al deze creativiteit hem een begeerde klantenportefeuille op, waaronder actrices als Marlene Dietrich en Elizabeth Taylor, en dames van de high society als Jacqueline Kennedy, Mona Bismarck, en Gloria Guinness.

Avant-gardistische erfenis

Zijn haute couture, vol geheimen, is het symbool van een tijd waarin vakmanschap de plaats innam van informatica. Balenciaga was een textielingenieur die ontwerpen introduceerde die de manier waarop vrouwen zich kleedden veranderden, waardoor hij 20 jaar lang de profeet van de mode was.
Balenciaga is veel belangrijker om wat hij verbergt dan om wat hij laat zien. De eenvoud is rigoureus aan de buitenkant, maar de binnenkant is pure techniek, geheimen perfect aan elkaar genaaid om nooit onthuld te worden.

Balenciaga vond in de tekening niet het uitgangspunt waarmee hij kon beginnen te ontwerpen. Het belangrijkste voor hem was de juiste stof te vinden en, eenmaal gevonden, het beste ontwerp uit te werken volgens de kenmerken en de samenstelling, de textuur en de beweging, waardoor de kledingstukken een perfecte, bijna sculpturale afwerking kregen.

De kleermaker was altijd verrassend, omdat hij in staat was om in hetzelfde stuk stof de mouw en de rug van dezelfde jurk te snijden zonder een spoor van stiksels of naaiwerk. Zijn tijdgenoten bewonderden hem en de ontwerpers van dit millennium zijn beïnvloed door zijn kunst. Cristóbal Balenciaga was als zijn pakken: ascetisch aan de buitenkant, maar met een binnenkant vol geheimen om ontdekt te worden.