De chemische en biologische wapens die Rusland in Oekraïne zou kunnen inzetten

Joe Biden heeft een scherpe waarschuwing doen uitgaan dat Rusland overweegt chemische wapens in te zetten in Oekraïne. De aankondiging van de Amerikaanse president impliceert dat de VS over inlichtingen beschikt dat Rusland heimelijke voorraden verboden munitie aanhoudt of heeft opgestapeld sinds de Organisatie voor de Preventie van Chemische Wapens (OPCW) in 2017 de totale eliminatie van Moskou's verklaarde chemische wapenprogramma heeft gecertificeerd.

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie bleef de nieuwe Russische Federatie in het bezit van de grootste voorraden chemische en biologische wapens ter wereld.  Nadat Moskou in 1993 het Verdrag inzake chemische wapens had ondertekend, verklaarde het een arsenaal van bijna 40.000 ton chemische stoffen te bezitten, waaronder mosterdgas, fosgeen, lewisiet en VX.

Hoewel die aangegeven voorraad onder toezicht van de OPCW is vernietigd, wijzen indirecte bewijzen en het feit dat Rusland in het verleden over chemische wapens heeft gelogen, erop dat het nog andere verboden chemische en biologische wapens in zijn bezit kan hebben.

Zenuwagentia, waaronder Novichok

Slechts een jaar nadat Vladimir Poetin in 2017 aan de wereld had verklaard dat Rusland zijn chemische arsenalen had vernietigd, werden Sergej Skripal, een voormalige Russische spion, en zijn dochter in Salisbury vergiftigd. De paar milliliter vloeistof die onderzoekers vonden in een weggegooid parfumflesje bevatte tot 10.000 dodelijke doses van het gif Novichok.

Novichok is een groep zenuwagentia die tijdens de Koude Oorlog door Sovjetwetenschappers zijn ontwikkeld. Kleine doses Novichok kunnen de dood veroorzaken door hartfalen of verstikking, omdat de longen van het slachtoffer vollopen met vloeistof. De Skripal-vergiftigingen waren een mislukte Russische moordaanslag, zo ontdekten de Britse en Amerikaanse inlichtingendiensten, die daaruit concludeerden dat Rusland in het geheim althans een deel van zijn chemische arsenaal had bewaard.

Chloor

Volgens Hamish de Bretton-Gordon, een gepensioneerd Brits militair die het bevel voerde over het NAVO-bataljon voor de verdediging tegen chemische, biologische en nucleaire wapens, is chloor een chemisch middel dat Rusland waarschijnlijk eerder in de oorlog in Oekraïne zal gebruiken.

Rusland heeft toegekeken hoe zijn bondgenoot Bashar al-Assad, de Syrische president, herhaaldelijk chloor gebruikte tegen burgers in gebieden die in handen van rebellen waren, en misinformatiecampagnes voerde om zijn schuld te verdoezelen.

Hoewel chloor minder dodelijk is dan zenuwgas, kan het gemakkelijk worden vervaardigd uit gemakkelijk verkrijgbare precursoren zonder gesofisticeerde laboratoriumapparatuur. Chloor is een verstikkend middel dat met betrekkelijk ruwe munitie kan worden verspreid en in dichtbevolkte gebieden de dood en algehele paniek kan veroorzaken.

Biologische agentia

Eerder deze maand beweerde Maria Zakharova, woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, dat Moskou bewijzen had gevonden voor een militair biologisch wapenprogramma in Oekraïne, waarbij dodelijke ziekteverwekkers zoals pest, cholera en miltvuur betrokken zijn. De VS deden de suggesties af als "absurde" misinformatie. De heer Biden suggereerde echter ook dat de eigen beweringen van Rusland een indicatie zouden kunnen zijn van het soort wapens dat Rusland van plan is in te zetten.

Voormalige geheime laboratoria voor chemische en biologische wapens van de Sovjet-Unie zijn in Rusland nog steeds in gebruik als onderzoeksfaciliteiten en beschikken over monsters van een reeks dodelijke ziekteverwekkers. Het Russische Staatscentrum voor onderzoek naar virologie en biotechnologie, in Siberië, is een van de twee plaatsen in de wereld waarvan bekend is dat er monsters van levend pokkenvirus worden bewaard. De andere bevindt zich in Athene, Georgia.

Zowel de regering-Trump als de regering-Biden hebben sancties opgelegd aan een aantal Russische onderzoeksfaciliteiten, waarvan de Amerikaanse inlichtingendiensten hebben geconcludeerd dat ze nog steeds werken aan chemische wapens. Zelfs als Rusland geen arsenaal chemische of biologische wapens meer bezit, zouden deze faciliteiten snel grote voorraden kunnen aanleggen.

Stralingsvergiftiging

Stralingsvergiftiging wordt geassocieerd met kernwapens, maar kan ook als wapen worden gebruikt in zogenaamde vuile bommen - conventionele wapens die radioactief materiaal verspreiden. Als kernmacht heeft Rusland toegang tot dergelijk materiaal en Moskou is in het verleden betrokken geweest bij stralingsvergiftigingen.

In 2006 werd Alexander Litvinenko, een voormalige agent van de Russische inlichtingendienst, in Londen vergiftigd door het drinken van groene thee waaraan polonium-210, een dodelijke radioactieve isotoop, was toegevoegd.

Scotland Yard concludeerde dat Rusland waarschijnlijk opdracht had gegeven tot zijn moord. In september vorig jaar oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat Moskou verantwoordelijk was en gelastte het Moskou een schadevergoeding te betalen aan de weduwe van Litvinenko.